‘De middeleeuwse pelgrim liep door naar Finisterre om daar op de rotsen zijn kleren te verbranden als symbool voor het beginnen van een nieuw leven.’ Een misverstand dat door de opkomst van social-media gretig de wereld in wordt geslingerd.
Om maar meteen alle illusies om zeep te helpen: het ritueel van het verbranden van je kleren bij Finisterre (Fisterra in het Galicisch) is nauwelijks ouder dan de gewoonte van het maken van een selfie bij kilometerpaal nul. Het uitbreiden van de Camino de Santiago naar Finisterre heeft pas vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw vorm en bijval gekregen.
‘Het is gemakkelijker tien nieuwe stellingen te poneren dan één misverstand uit de weg te ruimen’
Multatuli
Op het dak van de kathedraal
Desondanks wordt het verhaal over het verbranden van je kleren met graagte de wereld in geholpen. Moderne mensen die tijdens de rondleiding in Santiago goed opletten weten beter. In vroeger eeuwen verbrandde de pelgrim zijn kleren bij het Cruz de las Farrapos (kruis van de lompen) op het dak van de kathedraal.
Tegenwoordig mag dat uiteraard niet meer, maar je kunt in de kathedraal wel een rondleiding boeken over het dak waarin de gids je dit kruis laat zien. En het is leuk om vanaf het dak het plein voor de kathedraal (het Plaza del Obradoiro) en een gedeelte van de stad te bekijken.
Waarom liep de middeleeuwse pelgrim naar Finisterre?
In ieder geval niet om Sint Jacob te vereren. In de Codex Calixtinus wordt Finisterre niet één keer genoemd. In het vierde boek van de codex wordt wel gezegd dat Karel de Grote het graf van Sint Jacob bezocht en zonder verdere tegenstand in Padrón arriveerde waar hij zijn lans in zee plantte.
Sommige verhalen proberen wel Finisterre met de Jacobuscultus te verbinden, maar in de oude literatuur is daar geen enkel bewijs van te vinden.
De Codex Calixtinus is een handschrift uit de twaalfde-eeuw dat wordt beschouwd als de eerste en beroemdste gids over de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela.
Toch liepen middeleeuwse pelgrims naar Finisterre, vooral uit nieuwsgierigheid naar de zee en om de plaats waar de aarde ophield – finis terrae – met eigen ogen te zien. Voor de middeleeuwse mens een onoverschrijdbare grens. Columbus moest Amerika nog ontdekken.
Voor zijn devotie kon de pelgrim terecht in de twaalfde-eeuwse kerk gewijd aan de maagd Maria. Veel pelgrims kwamen ook om het imposante christusbeeld Santo do Barbe Dourade (met de gouden baard) in deze kerk te bewonderen. Deze kerk bezoeken kan ook nu nog.
Het is de moeite waard
Kleren verbranden op de rots bij Finisterre is dus een jong ritueel, tegenwoordig verboden. Maar het loont alleszins de moeite naar Finisterre te gaan. De wandelaar loopt de 90 kilometer vanaf Santiago in drie of vier dagen. Een beetje wielertoerist rijdt dat in een dag. De bekende gele pijlen maken verdwalen haast onmogelijk en er zijn voldoende albergues.
Finisterre heeft haar eigen getuigschrift: de Finisterrana. Net als je in Santiago een compostela kunt krijgen na het voltooien van je tocht. Het Finisterrana haal je in de lokale albergue of bij het gemeentehuis.
Los van alle legenden en verhalen is de omgeving van Finisterre met zijn ruige rotsen prachtig en heeft een geweldige symboliek. Je staat aan het einde van de wereld, je kunt niet verder.
Je reis is ten einde, je draait je om en gaat naar huis.
Multatuli zei ooit: ‘Het is gemakkelijker tien nieuwe stellingen te poneren dan één misverstand uit de weg te ruimen.’ In deze nieuwe rubriek probeer ik enige wijdverbreide misvattingen uit de weg te helpen.
Nu wil ik allesbehalve een irritante betweter zijn. Ik ben ook niet (kunst)historisch geschoold, maar veel heb ik opgestoken van mijn Jacobusvriendin wijlen Mireille Madou [link naar het in memoriam op de website van Universiteit Leiden] die mij regelmatig op ‘onnozelheden’ attendeerde of mij corrigeerde.
Waarom stopt André met zijn tocht?
Op zijn tweede pelgrimstocht merkt André dat deze tocht anders is dan zijn eerste, hij stopt. Wat verder gaat is de pelgrimage van André naar Annette.
Annette is het alter-ego van André Brouwer. ‘Als ik van onze Schepper had mogen kiezen, was ik liever een meisje geweest. Maar er was niks te kiezen.’
Per verkocht boek wordt €2,50 gereserveerd voor pelgrimsgerelateerde goede doelen.
