Welke moderne pelgrim herkent het niet? Wekenlang ben je onderweg, in beweging, en draait het bestaan alleen maar om het hier en nu. Je bereikt een staat van onthechting waarin je werkelijk voelt dat je leeft. Thuiskomen geeft dan een gevoel van stilstand en een leven zonder doel. Velen verlangen terug naar het leven als pelgrim en besluiten snel weer op reis te gaan. De pelgrim wordt dan eigenlijk een nomade, een mens die altijd onderweg is.
Maar de ene nomade is de andere niet. Je hebt de vrijwillige nomade die uit vrije wil voor een reizend bestaan kiest, zonder zorgen en verplichtingen. Daartegenover, en actueler, zijn er de onvrijwillige nomaden: mensen die op de vlucht zijn geslagen voor oorlogen of in een zoektocht naar een beter bestaan. Dan denken we al gauw aan conflictgebieden als Afghanistan en Syrië en verschillende landen in Afrika, maar ook in ons eigen Europa raken mensen op drift, denk alleen maar aan de arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld Oost-Europa.
Huizencrisis
De film Nomadland toont een aparte categorie van nomaden die we vooral in de Verenigde Staten vinden. Het zijn oudere Amerikanen die er een nomadische leefstijl op na houden door in hun camper het land rond te reizen op zoek naar seizoenswerk. Het fenomeen ontstond in de jaren 2007-2010 door de huizen- en hypothekencrisis in de VS. Vooral oudere Amerikanen werden het slachtoffer van deze crisis en raakten hun huis en baan kwijt. Van hun laatste geld kochten ze een camper en verlieten hun woonplaats op zoek naar werk en een beter bestaan, geheel in de Amerikaanse traditie van de pioniers.
Nomadland is losjes gebaseerd op het boek Nomadland: surviving America in the twenty-first century (2017) van de Amerikaanse journaliste Jessica Bruder. Voor haar boek reisde Bruder in haar camper drie jaar lang rond in de VS om het leven van deze nomaden te portretteren.
Amazon CamperForce
In de film van regisseuse Chloé Zhao staat het verzonnen karakter van de 62-jarige Fern centraal: een vrouw die na het overlijden van haar man, de sluiting van de mijn én de opheffing van company town Empire (Nevada) een camperbusje op de kop tikt en in haar bestaan probeert te voorzien door allerhande seizoenswerk. Haar eerste baan is in een Amazon-distributiecentrum als onderdeel van de Amazon CamperForce, waarbij de werknemers naast hun loon ook een tegemoetkoming in de kampeerkosten krijgen. Daarna werkt Fern nog op een camping en rooit ze bieten in Nebraska. Tijdens haar reis komt Fern in contact met andere nomaden tijdens de Rubber Tramp Rendezvous (RTR) van Bob Wells, een jaarlijkse bijeenkomst in Arizona waar de nomadengemeenschap elkaar ontmoet, feest viert en praktische tips uitwisselt. Dit levert een grappige scène op als nomaden elkaar vertellen over hun toiletten. Tijdens deze RTR sluit zij vriendschap met nomaden Dave, Linda May en Swankie.
Speelfim of documentaire?
Nomadland is een speelfilm, maar je kunt er ook naar kijken als een documentaire. Vooral omdat alleen de rollen van Fern en Dave door acteurs worden gespeeld en de nomaden Bob Wells, Linda May en Swankie zichzelf spelen. Een mooi voorbeeld van het documentaire karakter van de film is het ontroerende gesprek dat Fern voert met Bob Wells halverwege de film.
Het drama in de film zit vooral in het karakter van Fern, als zij regelmatig heen en weer geslingerd wordt tussen haar bestaan als nomade en haar vroegere leven.
Ster van de film is actrice Frances McDormand, die Fern speelt met een mengeling van openheid, eenzaamheid en onbeholpenheid. Voor haar rol reisde zij zeven maanden rond in een camper om het leven on the road te leren kennen.
Te rooskleurig
Nomadland is een diep-menselijke en ontroerende film met wonderschone beelden van het Amerikaanse landschap, waar desondanks ook de nodige kritiek op kwam. Regisseuse Zhao zou het leven van deze nomaden in de Amazon-distributiecentra te romantisch en rooskleurig hebben voorgesteld. Zhao pareerde de kritiek door te stellen dat het haar daar niet om ging, maar dat zij zonder oordelen een film wilde maken over deze nomaden en hun gemeenschap. Een gemeenschap die in meer dan een opzicht aan de pelgrimsgemeenschap doet denken.
Klik hier voor de trailer van Nomadland (te zien op Youtube). De hele film is onder andere te zien via Pathe Thuis.
